Tương tự lễ dương lịch, âm lịch cũng có những ngày Tết để nghỉ hay những ngày lễ có nguồn gốc cũng như ý nghĩa đặc biệt. Dưới đây là một số ngày lễ phổ biến của Việt Nam được tổ chức hằng năm vào ngày âm lịch:

Tháng 1: Tết Nguyên Đán 1/1

Ở một số vùng miền bắc Việt Nam và một số vùng miền nam Trung Quốc, mùa xuân bắt đầu cùng thời điểm với Tết Nguyên đán. Tết Nguyên đán được tổ chức vào cuối tháng Giêng hoặc nửa đầu tháng Hai. 

Theo lịch âm của Việt Nam, Tết Nguyên đán (hay còn gọi là Tết cổ truyền, Tết Âm lịch) là một ngày lễ trọng đại và có ý nghĩa. Các thành viên trong gia đình có thể quây quần bên nhau trong dịp lễ này để tận hưởng những giây phút vui vẻ, thú vị của những ngày đầu năm. 

Ngoài ra, Tết Nguyên đán còn có nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc khác, là dịp quan trọng để bắt đầu một điều gì đó mới, cho một niềm tin mới, cho sự may mắn…

Tết Nguyên Tiêu 15/1 

Tết Nguyên Tiêu là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Để phân biệt với Tết Trung Nguyên (rằm tháng Bảy) và Tết Hạ Nguyên, Tết Nguyên Tiêu thường được gọi tắt là Tết Thượng Nguyên (Rằm tháng Mười). Có câu “Cúng quanh năm không bằng rằm tháng Giêng” hay “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày Rằm tháng Giêng” bởi Tết Nguyên Tiêu là ngày lễ quan trọng của người Phật tử.

Mỗi gia đình thường dâng mâm cỗ cúng Phật, tổ tiên vào ngày lễ này để bày tỏ lòng thành kính, biết ơn và cầu chúc một năm mới an khang, thịnh vượng. Mỗi vùng sẽ bày mâm cỗ theo một kiểu khác nhau tùy theo kinh tế và truyền thống, nhưng mục đích chung là để bày tỏ lòng thành kính với Đức Phật và tổ tiên của Ngài.

Tháng 3: Tết Hàn Thực 3/3

Hàn Thực, dịch sát nghĩa là “thức ăn lạnh,” ám chỉ tập tục dùng thức ăn nguội lạnh để tưởng nhớ người thân đã khuất. Vào ngày Tết Hàn Thực, bánh chay, bánh trôi thường được dùng để cúng tổ tiên và các bậc phụ mẫu. 

Bánh trôi, bánh chay được cả nhà cùng nhau làm vào ngày Tết Hàn Thực hàng năm. Sau đó, họ sẽ đánh giá cao và trò chuyện với nhau về lịch sử cá nhân và quốc gia của họ.

Giỗ tổ Hùng Vương 10/3

Giỗ Tổ Hùng Vương nhằm ngày 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm được coi là ngày Quốc lễ, chứa đựng những giá trị tinh thần thiêng liêng, cao cả của dân tộc Việt Nam mang trong mình lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. 

Mỗi người Việt Nam xưa nay đều quen thuộc với câu hát truyền thống “Dù ai ngược xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba”.

Lễ hội mang đến cho mọi người cơ hội để suy ngẫm về công ơn xây dựng và bày tỏ lòng biết ơn đối với các Vua Hùng đã có công dựng nước và tổ tiên đã bảo vệ nó thay mặt họ.

Tháng 4: Lễ Phật Đản 15/4

Ngày Vesak, còn được gọi là Lễ Phật Đản, là một trong những lễ kỷ niệm tôn giáo và văn hóa quan trọng nhất đối với những người theo đạo Phật. Ngày lễ này đánh dấu kỷ niệm Đản sinh của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên. Nhiều quốc gia ấn định ngày Phật đản là ngày 15 tháng 4 âm lịch.

Các nhà thờ, chùa và tịnh xá ở các tỉnh ở Việt Nam thường tổ chức các lễ kỷ niệm cho các dịp quan trọng bao gồm dựng bục cho các buổi biểu diễn văn hóa, rước kiệu cho các cuộc diễu hành và thả đèn xuống sông. Thuyết pháp Phật pháp, phong tục tắm Phật… để người con Phật nhớ ngày sinh của mình

Tháng 5: Tết Đoan Ngọ 5/5

Hàng năm, Tết Đoan Ngọ hay còn gọi là Tết Đoan Dương được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mồng 5 tháng 5 âm lịch.

Mọi người thường tổ chức ăn Tết đoan ngọ vào buổi trưa. “Đoan” có nghĩa là mở cửa, và “Ngọ” là khoảng thời gian từ 11 giờ sáng đến 1 giờ chiều. Đoan Ngọ là khoảng thời gian mặt trời ngắn nhất và gần mặt đất nhất. Ngoài ra, “Tết diệt sâu bọ” là tên gọi khác của Tết  Đoan ngọ ở Việt Nam.

Người dân thường ăn xôi, bánh tro, hoa quả, thịt vịt, chè trôi nước, chè kê cho Tết Đoan Ngọ bởi truyền thống quan niệm rằng vào ngày 5 tháng 5, mọi người ăn những thứ này sẽ giúp xua đuổi sâu bọ.

Bên cạnh đó, để đuổi bọ trong ngày Tết đoan ngọ, người tham gia phải súc miệng ba lần, sau đó ăn hoa quả và uống một bát rượu nếp để dụ bọ vào giấc ngủ. Các gia đình thường có tập tục ăn bánh tro, chè trôi nước, hạt sen… để xua đuổi côn trùng và bệnh tật cho con người.

Tháng 7: Lễ Vu Lan 15/7

Một trong những ngày lễ quan trọng nhất của Phật giáo (Bắc tông) và văn hóa Trung Quốc là Lễ Vu Lan. Người con trai sẽ dồn hết tâm huyết để đền đáp công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ trong ngày này. Để cha mẹ được thịnh vượng, người con sẽ thực hiện phóng sinh và làm những điều tốt đẹp.

Nhiều người hiểu ngày Vu Lan là sự kiện có ý nghĩa báo hiếu tổ tiên, ông bà, cha mẹ (của kiếp này hay kiếp trước). Mọi người đều nhận thức rõ ràng về việc cha mẹ đã hy sinh nhiều như nào cho con cái và bỏ ra rất nhiều công sức để nuôi dạy chúng ta trở thành những người tốt mà không đòi hỏi bất cứ điều gì đáp lại.

Lễ Vu lan báo hiếu là dịp để giáo dục các thế hệ mai sau về ân đức và báo đáp. Ngoài ra, nó còn tạo điều kiện cho chúng ta tiếp cận với những ý nghĩa giáo dục nhân văn của văn hóa Phật giáo.

Tháng 8: Tết Trung thu 15/8 

Mọi người tổ chức lễ hội Trung thu vì họ tin rằng Mặt trăng và Mặt trời chỉ gặp nhau mỗi tháng một lần (vào cuối tuần âm lịch). Vì vậy vào ngày Tết Trung thu, tức ngày 15 tháng 8 âm lịch, người xưa coi đó là ngày “tốt” để tế trăng nhằm đoán mùa màng đồng thời coi ngày lễ là ngày vui Tết của trẻ nhỏ.

Tết Trung thu là một phong tục lâu đời ở Việt Nam do ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa. Người lớn sẽ tặng đồ chơi cho trẻ em vào ngày này như đèn kéo quân, đèn ông sao và các đồ trang trí khác để chúng tham gia vào lễ hội.

Tháng 10: Tết Thường Tân 10/10

Tết Thường Tân, còn gọi là Tết Song Thập, Tết thầy thuốc, hay Tết Trùng Thập, là một ngày lễ được tổ chức hàng năm vào ngày 10 tháng 10 âm lịch. Vụ thu hoạch thường diễn ra vào ngày 10 tháng 10 âm lịch ở các vùng trồng lúa.

Để mừng lúa mới và tạ ơn trời đất, sông suối, cư dân ở Tây Nguyên hay vùng núi Việt Bắc thường tổ chức lễ hội vào ngày này.

Để cảm ơn cho những mùa vụ tươi tốt, việc chuẩn bị mâm cỗ cúng tổ tiên, thần linh, đất đai, nhất là Tiên Nông thể hiện lòng biết ơn các ngài đã ban cho một vụ mùa bội thu.

Ngoài ra, Tết Thường Tân được chọn để tôn vinh ân đức của người thầy thuốc đã giúp đỡ bệnh nhân.

Tết Hạ Nguyên 15/10

Tết Hạ Nguyên thường được gọi là lễ tạ ơn, luôn trùng với rằm tháng 10 âm lịch. Vào ngày này, các cá nhân cũng có thể lập kế hoạch và tặng quà cho người thân, gia đình để cầu nguyện cho những người đã qua đời hoặc cầu chúc cho gia đình được bình an.

Người dân sẽ mang những gì thu hoạch được để nấu các món ăn theo phong tục địa phương và một mâm cơm để cúng tổ tiên, thổ thần và các vị thần khác vào ngày rằm tháng 10 âm lịch.

Kỳ nghỉ Tết Hạ Nguyên bao gồm việc cầu nguyện cho sự hòa thuận trong gia đình và linh hồn của những người vừa qua đời. Đây cũng là dịp để con cháu gắn kết, thể hiện phong tục gia đình, tri ân công ơn sinh thành.