Sáng 30/7, UBND huyện Hiệp Hòa phối hợp với Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tổ chức hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử Chiến thắng Như Nguyệt năm 1077 trên vùng đất Hiệp Hòa”. Dự hội thảo có đồng chí Mai Sơn, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh.

Các đồng chí: PGS.TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia cùng các đồng chí Hoàng Công Bộ, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Hiệp Hòa; Đỗ Tuấn Khoa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng chủ trì hội thảo.

Cùng dự  Hội thảo còn có lãnh đạo Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Bộ CHQS tỉnh, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch, các đồng chí Thường trực Huyện ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ huyện Hiệp Hòa cùng nhiều giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử ở T.Ư và các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh.

Đồng chí Đỗ Tuấn Khoa, Phó giám đốc Sở VH-TT&DL phát biểu khai mạc

Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử chiến thắng Như Nguyệt năm 1077 trên vùng đất Hiệp Hòa” nhằm tôn vinh một sự kiện lịch sử vô cùng oanh liệt của lịch sử dân tộc, đánh dấu sự kiên cường, bất khuất của quân dân Đại Việt dưới sự lãnh đạo tài tình của Thái úy Lý Thường Kiệt – chiến thắng Như Nguyệt năm 1077. Đây là trận đánh quyết định, kết thúc cuộc chiến tranh Việt- Tống, mở ra trang sử mới huy hoàng cho lịch sử và văn hóa quốc gia Đại Việt; khẳng định vai trò của Lý Thường Kiệt; vị trí, vai trò, ý nghĩa và công lao của người dân huyện Hiệp Hòa; đồng thời, qua cuộc chiến này, trên địa bàn huyện Hiệp Hòa đã sáng tạo và lưu giữ được nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đặc sắc.

Chủ tịch UBND huyện Hoàng Công Bộ báo cáo đề dẫn tại hội thảo

Báo cáo đề dẫn tại hội thảo, đồng chí Hoàng Công Bộ, Chủ tịch UBND huyện Hiệp Hòa cho biết: Hiệp Hòa là một vùng đất cổ. Điều này được thể hiện rất sâu đậm qua những dấu tích vật chất được phát hiện từ lòng đất thông qua khu di chỉ khảo cổ học Đông Lâm (xã Hương Lâm), trống đồng Bắc Lý, trống đồng Xuân Giang. Cùng với đó là hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị tiêu biểu như: Hệ thống lăng đá; quần thể di tích danh thắng Y Sơn và lễ hội Y Sơn; đình Lỗ Hạnh (đệ nhất Kinh Bắc) và nghệ thuật hát ca trù, dân ca quan họ cổ. Trong lịch sử, vùng đất này có rất nhiều văn nhân, võ tướng thành danh; địa phương có nhiều tiến sĩ nhất tỉnh Bắc Giang thời kỳ phong kiến. Đặc biệt hơn, Hiệp Hòa còn tự hào về truyền thống yêu nước, cách mạng kiên cường, bất khuất; chiến địa, chiến lũy của quân dân nhà Lý chống quân xâm lược Tống thế kỷ thứ XI và là ATKII của T.Ư Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ thời kỳ tiền khởi nghĩa.

Ngược lại lịch sử, vào giữa thế kỷ thứ XI, trước âm mưu xâm lược của quân Tống, nhà Lý đã chủ động chuẩn bị mọi mặt trước khi cuộc chiến xảy ra. Thái úy Lý Thường Kiệt đã chọn khúc sông có lợi thế về điều kiện tự nhiên để huy động quân dân hai bên bờ sông Như Nguyệt (sông Cầu ngày nay) xây dựng phòng tuyến kiên cố, có chiều dài hàng chục km từ dãy núi Tam Đảo đến sông Lục Đầu. Trong đó, trọng điểm của phòng tuyến thuộc các xã Yên Phụ, Tam Đa, Tam Giang thuộc huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh và huyện Hiệp Hòa, Việt Yên của tỉnh Bắc Giang.

Nếu như bờ nam sông Như Nguyệt là chiến lũy, thì bờ bắc sông Như Nguyệt thuộc vùng đất Hiệp Hòa là chiến tuyến. Trận chiến năm 1077 giữa quân dân nhà Lý với quân xâm lược Tống diễn ra trên vùng đất Hiệp Hòa, quân ta đã chiến thắng. Cuộc chiến tranh Việt-Tống kết thúc mở ra trang sử mới huy hoàng cho lịch sử và văn hóa quốc gia Đại Việt; khẳng định vai trò của Lý Thường Kiệt; vai trò, công lao của người dân huyện Hiệp Hòa trong tiến trình dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Đồng chí Phạm Văn Nghị, Phó Chủ tịch UBND huyện báo cáo truyền thống lịch sử, văn hóa vùng đất con người Hiệp Hòa xưa và nay

Trên cơ sở khảo sát, nghiên cứu, tìm hiểu kỹ lưỡng, tại hội thảo, đại biểu và các nhà nghiên cứu đã tập trung thảo luận, làm rõ nhiều nội dung xung quanh chiến thắng Như Nguyệt năm 1077. TS. Ngô Văn Cường, Viện Nghiên cứu Kinh Thành, thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam nhấn mạnh đến vị trí chiến lược của vùng đất Bắc Giang trong kháng chiến chống quân xâm lược nhà Tống.

Đại biểu tham luận

Một số đại biểu đề cập đến nét đặc sắc của nghệ thuật quân sự Việt Nam trong trận chiến trên sông Như Nguyệt năm 1077. Vị trí, vai trò, ý nghĩa và công lao của người dân huyện Hiệp Hòa đối với chiến thắng Như Nguyệt trong lịch sử chiến tranh chống quân xâm lược Tống thế kỷ XI. Vai trò của các danh tướng nhà Lý tham gia chiến tuyến Như Nguyệt năm xưa; nét đặc sắc của nghệ thuật quân sự Việt Nam trong trận chiến tuyến Như Nguyệt năm 1077.

Đại biểu tham luận

Ngoài ra, nhiều tham luận tập trung phản ánh, trao đổi về kinh nghiệm bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử chiến thắng Như Nguyệt; di sản tư liệu trong một số di tích liên quan đến chiến tuyến Như Nguyệt ở xã Mai Đình; kể những câu chuyện, những dịa danh và lễ hội gắn liền với chiến thắng Như Nguyệt trên vùng đất Mai Đình (Hiệp Hòa). Cùng đó, đề xuất giải pháp để liên kết hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang trong việc phát huy giá trị chiến thắng Như Nguyệt năm 1077 bên phòng tuyến sông Cầu; công tác giáo dục truyền thống lịch sử qua hệ thống di tích, địa danh, địa điểm liên quan đến phòng tuyến Như Nguyệt trên vùng đất Hiệp Hòa…

Đồng chí Mai Sơn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh phát biểu

Phát biểu tại hội thảo, đồng chí Mai Sơn, Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh nhấn mạnh: với các ý kiến tham luận sâu, kỹ, tâm huyết, hội thảo đã thực sự thành công, đạt được các mục tiêu: Làm sáng tỏ hơn ý nghĩa, giá trị của chiến thắng Như Nguyệt trên địa bàn huyện Hiệp Hòa; những đóng góp của người dân Hiệp Hòa trong chiến thắng đó và đề ra được định hướng, giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị của chiến thắng trong hiện tại và tương lai.

Đánh giá cao chất lượng các tham luận, đồng chí đề nghị huyện Hiệp Hòa, cơ quan chuyên môn, các nhà nghiên cứu rà soát, có sự thống nhất về nhận định, những số liệu thống kê trong các tài liệu liên quan, làm cơ sở để tập trung hoàn thiện kỷ yếu hội thảo.  Sở văn hóa – Thể thao và du lịch nghiên cứu tiến hành khảo cổ tại huyện Hiệp Hòa vào năm 2025; phối hợp với tỉnh Bắc Ninh trong phát triển du lịch, bổ sung các địa điểm, di tích liên quan đến trận chiến Như Nguyệt để đề nghị xếp hạng.

Huyện Hiệp Hòa khẩn trương lập quy hoạch di tích các địa danh, địa điểm liên quan đến phòng tuyến Như Nguyệt 1077 gắn xây dựng khai thác tour tuyến du lịch; xây dựng kế hoạch, vận động xã hội hóa để tôn tạo các di tích tại xã Mai Đình, các khu vực diễn ra sự kiện chiến thắng Như Nguyệt. Tăng cường tuyên truyền, quảng bá, lan tỏa giá trị chiến thắng, góp phần tạo tiền đề cho việc phát triển du lịch trên địa bàn.

Kết luận hội thảo, các đồng chí chủ trì thống nhất đánh giá những bài phát biểu, tham luận của các nhà khoa học, nghiên cứu lịch sử, văn hóa…tại hội thảo đã góp phần làm rõ giá trị lịch sử của chiến thắng Như Nguyệt 1077 trên vùng đất Hiệp Hòa trong tiến trình lịch sử dựng nước, giữ nước ngàn đời của dân tộc Việt Nam anh hùng.

Từ kết quả hội thảo đạt được, huyện có thêm những căn cứ khoa học trong việc phối hợp, triển khai thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử chiến thắng Như Nguyệt. Trong đó có việc quy hoạch, khảo cổ, sưu tầm tư liệu, thiết lập hồ sơ xếp hạng di tích vật thể và phi vật thể. Đồng thời, tập trung vận động nguồn lực xã hội hóa của toàn thể nhân dân tham gia đóng góp bảo tồn, tôn tạo di tích và phát huy, giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa của địa phương trong tiến trình phát triển của dân tộc.

Vân Anh